Is drie keer scheepsrecht?

Woensdag 18 juni mocht ik voor de Heerlense raadscommissie Maatschappij & Welzijn gebruik maken van mijn sprekersrecht. Ruim 10 jaar na het voltooien van onze studie naar het oorlogsverleden van Heerlens burgemeester Marcel van Grunsven, probeerde ik de commissieleden ervan te overtuigen dat de gemeente moet stoppen met het (ondersteunen van) het verspreiden van leugens en laster. Positief geformuleerd verzocht ik de gemeente te getuigen van de positieve en vaderlandslievende bijdrage van Van Grunsven tijdens de Tweede Wereldoorlog en dit duidelijk en openlijk te verkondigen. Mijn collega's en ik hadden gehoopt dat dit al eind 2014 gebeurd zou zijn. Spijtig genoeg hoorden wij er niets meer over. In 2022 heb ik mij met hetzelfde verzoek tot het college gewend. Zonder positief resultaat. Dit was dus de derde keer. Ik ben heel benieuwd of de gemeenteraad nu in actie komt. Bijvoorbeeld door in te gaan op mijn voorstel om zowel Joep Dohmen als mij ons onderzoek en de conclusies toe te lichten, zodat de politiek een oordeel kan vellen, net zoals ze deed in de zaak van Wiel Knipa.

Klik hier om de behandeling van mijn punt te zien en horen. Mijn toespraak begint bij ongeveer 4.40. De behandeling eindigt bij 24.00

De tekst staat hieronder

Heerlen, 18 juni 2025

Inspreken bij commissievergadering M&W gemeente Heerlen

Over: houding gemeente t.a.v. oud-burgemeester Van Grunsven

Geachte voorzitter,, leden van het college, raads- en commissieleden,

Ik sta hier in de hoop dat drie keer inderdaad scheepsrecht is.

Waarover wil ik het met u over hebben?

Ik verzoek u,

Ten eerste:

een keuze te maken als het gaat om de rol en het handelen van Heerlens oud-burgemeester Marcel van Grunsven tijdens WO II

en ten tweede:

die keuze helder en publiekelijk te verkondigen.

Sinds 2013 is daarover namelijk onnodig verwarring ontstaan en het is uw raad geweest die deze verwarring heeft gevoed en de gemeentelijke organisatie die deze tot op de dag van vandaag blijft voeden.

Wat is er aan de hand?

Aan de ene kant

-      Wordt burgemeester Marcel van Grunsven door de gemeente en haar vertegenwoordigers geprezen als het gaat om de architectuur en zijn inzet voor het culturele leven in de stad en streek.

-      Verder is hij ereburger van Heerlen

-      En heeft de gemeente zijn graf tot gemeentelijk monument verklaard.

Daar staat tegenover dat:

-      1. In de aflevering ‘Marcel van Grunsven’ van de door de gemeente gefinancierde podcast ‘Dit is Heerlen’, een historicus zegt dat hij geen oordeel wil vellen over Van Grunsvens rol in de WO II, maar hij vervolgens twijfels uit over Van Grunsvens standvastigheid tijdens die oorlog.

-      2. Het Nederlands Mijnmuseum, dat volledig door de gemeente wordt gefinancierd, een boek verkoopt waarin Van Grunsven van oorlogsmisdaden wordt beschuldigd: De geur van kolen. De auteur, de Heerlense onderzoeksjournalist Joep Dohmen, schrijft: (Ik citeer) ‘Ondertussen voerde de burgemeester de meeste orders van de bezetter uit, inclusief racistische en discriminerende maatregelen tegen Joden.’ (einde citaat)

Kort na het verschijnen van Dohmens boek in september 2013 vraagt de SP-fractie het college met betrekking tot de houding van Van Grunsven tijdens WO II:

(Ik citeer) ‘of de onthulde feiten aanleiding vormen om de geschiedenis van onze stad onder de loep te nemen en wellicht de tot nog toe gehanteerde geschiedschrijving aan te vullen. (einde citaat)

Het college laat weten op de hoogte te zijn van de ‘nieuwe feiten’. Maar dat het aan de historici laat welke zaken onderzocht worden.

Opvallend in zowel vraag als antwoord is het gebruik van het woord ‘feiten’.

Het gevolg daarvan is dat het idee ontstaat dat wat Dohmen schrijft, klopt en dat de Heerlense politiek dat ook vindt.

Opeens is Dohmens familiegeschiedenis een politiek instrument tegen Van Grunsven.

Samen met de historici van History Works heb ik vervolgens wetenschappelijk onderzoek gedaan. Niet om Van Grunsven te rehabiliteren, maar om erachter te komen hoe het zat. Onze bevindingen staan in het boek Eindelijk een echte burgemeester.

Het college en elke raadsfractie krijgen in oktober 2014 een exemplaar. M.u.v. een bedankje van de CDA-fractie hebben we er nooit meer iets over gehoord.

Als in 2022 het mijnmuseum De geur van kolen gaat verkopen, trek ik opnieuw aan de bel. Mijn verzoek is om de verkoop van het boek door het ‘gemeentelijk’ museum te staken. Wethouder Clemens antwoordt dat de gemeente niet aan censuur doet en dat de goed/fout-kwestie inzake Van Grunsven in zijn ogen een strijd tussen historici is. Later voegt hij daaraan toe dat we niet kunnen weten hoe het zat, omdat: (ik citeer) ‘we er niet bij zijn geweest’. (einde citaat)

Nadat de ludieke actie Van Grunsven symbolisch te zuiveren door zijn graf schoon te maken, helaas tot niets heeft geleid, richt ik mij nu tot u, de gemeenteraad, om een einde te maken aan de dubbele boodschap die de gemeente geeft als het om Van Grunsven in WO II gaat.

Doet u niets, dan schaart u zich feitelijk achter Dohmen. U zult dan voorzichtiger moeten zijn de ‘foute’ Van Grunsven op het schild te hijsen. Zijn graf kan geen gemeentelijk monument meer zijn, want Heerlenaren zullen het niet waarderen dat het graf van een oorlogsmisdadiger die status heeft.

Of u besluit dat Van Grunsven zich in de oorlog een goede, den Vaderland en zijn burgers getrouwe burgemeester heeft getoond. Dat was in de jaren direct na de oorlog ook het oordeel van de Zuiveringscommissie, de gemeenteraad, het verzet, Joodse inwoners van Heerlen en het overgrote deel van de Heerlenaren. En zij konden het weten, althans volgens wethouder Clemens. Zij waren er namelijk bij!

Dat positieve oordeel over Van Grunsven in oorlogstijd stond overigens tot 2013 als een huis. Het veranderde pas toen Dohmens boek verscheen, uw raad het de politiek introk en de gemeente vervolgens zweeg over de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek dat Dohmens beweringen naar het rijk der fabelen verwees.

Ik vraag u nu met klem die stilte te doorbreken. Zeker met het oog op volgend jaar, als het 100 geleden is dat Marcel van Grunsven eerste burger van onze stad werd.

Vieren we dat of zwijgen we, omdat we ons moeten schamen voor onze voormalige eerste burger?

Mijn standpunt is duidelijk: Er moet een einde komen aan de steun die de gemeente Heerlen biedt aan het verspreiden van lasterlijke onwaarheden over het oorlogsverleden van haar oud-burgemeester, Marcel van Grunsven.

Tot slot:

Voor mij is dit geen kwestie van grijstinten die we, als het om WO II gaat, vaak (en terecht) hanteren. Het liefst zou ik u meenemen naar het Nationaal Archief en u laten zien wat er in de bronnen staat. Maar daar in Den Haag is het nu wat druk. Als alternatief wil ik ons onderzoek en de resultaten ervan graag uit te leggen. Mijn voorwaarde is dat ook Joep Dohmen daarbij zal zijn en ook hij zijn manier van werken en concluderen met iedereen deelt.

Ik dank u voor uw aandacht.