Kerkhoven
In deze lijst staan vijf kerkhoven. Dit zijn doorgaans de oudste begraafplaatsen. Vroeger werden mensen immers in of direct naast de kerk begraven. De Heerlense parochiale ontwikkeling is in grote lijnen uit het ont- en bestaan van die kerkhoven af te leiden.
Het kerkhof bij de oudste parochiekerk, de Pancratiuskerk, is van omstreeks 1200. Zij werd gebouwd op de plek van de Andreaskapel. Het kerkhof lag aan de noordkant van de kerk. Het werd in de tweede helft van de 19e eeuw geruimd. De parochianen werden toen al enige tijd aan de Akerstraat begraven.
Van Welten weten wij dat er al in 1049 een Martinuskapel stond. In 1804 kreeg Welten van de bisschop toestemming er zijn doden te begraven. Voor die tijd gebeurde dat bij de Pancratiuskerk. In 1921 werd Welten een zelfstandige parochie.
Heerlerheide werd dat al bijna een eeuw eerder. De Corneliuskerk werd op 18 maart 1839 gewijd. De ‘Heidsjer’ konden nu hun doden eindelijk in de buurt begraven. Ook zij moesten voor die tijd naar Pancratiuskerk in Heerlen-Kom. Begin van de 20e eeuw werd de oude kerk op Heerlerheide gesloopt en de huidige gebouwd. Het kerkhof bleef intact. Dit was echter al snel te klein. Men sloeg twee vliegen in een klap. Tegenover de Oranje Nassau mijn III werd een marktterrein aangelegd. De klei die daar werd weggegraven, gebruikte men om de nieuwe begraafplaats aan de Kampstraat van een laag vruchtbare aarde te voorzien. Op deze begraafplaats konden ook niet-katholieken worden begraven. In de loop van 1923 vonden er de eerste begrafenissen plaats.
De drie andere kerkhoven liggen in Hoensbroek. De oudste twee zijn die bij de kleine en de grote Sint Janskerk. Het Kerkhof bij de kleine Sint Jan is het oudste van Heerlen. Er zijn twintig graven. Bij negen daarvan is onleesbaar wie er begraven ligt. Het oudste graf is dat van Nicolaus Winandts. Hij overleed in 1626. De laatste daar begraven persoon is Egidius Slangen, burgemeester van Hoensbroek van 1855 tot aan zijn dood in 1882. Slangen ontwierp het gemeentewapen van Hoensbroek en was historicus. Hij schreef over de geschiedenis van Hoensbroek en was mede-oprichter was van het nog steeds bestaande Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap, LGOG. Het kerkhof bij de grote Sint Jan telt tien keer zo veel graven, namelijk 204. Hier werd voor het eerst in 1906 begraven. Het jaar dat de kerk ook werd gewijd. De begraafplaats aan de overkant van de kerk werd in de jaren dertig aangelegd.
Het laatste kerkhof is dat van de heilig Hartkerk in Mariarade. Dit is niet ontstaan als parochiaal kerkhof, maar als rectoraatskerkhof. De Minderbroeders hadden er sinds 1915 een klein klooster met een zaalkerkje gebouwd. De huidige kerk werd pas in 1962 in gebruik genomen. Uit die tijd dateren ook de eerste graven. Er liggen echter ook mensen die eerder zijn overleden. Vermoedelijk gaat het hier om herbegravingen en/of bijzetting bij een later overleden partner.

Begraafplaatsen
De begraafplaats Nieuw-Lotbroek dateert uit het begin van de jaren dertig. Toen verleende de Hoensbroekse gemeenteraad toestemming ’tot het aanleggen eener bijzondere begraafplaats (…) te Hoensbroek-station.’, aldus het Limburgsch Dagblad van 21 maart 1930.
Bij Imstenrade en aan de Randweg werden grote begraafplaatsen aangelegd omdat de oude vol raakten. Imstenrade werd vanaf 1 mei 1971 gebruikt. Die aan de Randweg 1966/67.
Tot slot zijn er nog vier kleinere begraafplaatsen. De allerkleinste is die van één persoon. Monseigneur Savelberg ligt begraven in de kapel aan de Gasthuisstraat. In diezelfde straat, meer naar het oosten, bij Huize De Berg ligt het kloosterkerkhof van de door Savelberg opgerichte ordes, de Broeders van Sint Joseph en de Kleine Zusters van de Heilige Joseph. Aanvankelijk werden deze religieuzen begraven in de kloostertuin aan de Putgraaf. Om uitbreiding van het daar gelegen Sint Josephziekenhuis mogelijk te maken werden de graven in de jaren vijftig verplaatst.
De enige nog zichtbare Joodse begraafplaats in Heerlen ligt direct naast de begraafplaats aan de Akerstraat. Het telt nog 161 graven, waarvan bij 54 nog te lezen is wie er begraven ligt. De oudste eeuwige rustplaats dateert van 1904. De jongste is uit 2002.
Tot slot is er dan nog de ‘algemene begraafplaats’ aan de Eikenweg. Zij is in 1910 aangelegd. Waarschijnlijk omdat er door de aanleg van de mijnen ook niet-katholieken naar Hoensbroek kwamen. Voor hen moest er ook een eeuwige rustplaats zijn. De Limburger Koerier van 22 november 1909 meldde dat het gemeentebestuur van Hoensbroek de burgemeester machtigde ‘Tot onderhandeling over den aankoop van een perceel land der familie Erkens, gelegen te Eikenberg (…)’. Blijkbaar kwamen zij tot overeenstemming en kwam er een algemene begraafplaats aan de Eikenweg. Dit verklaart ook de palmtak die verwerkt is in het metalen hek op de muur van de begraafplaats. In de christelijke kunst is dit het teken van de overwinning op de dood. Bij de katholieken is de palmtak niet verbonden met de dood, maar is het een verwijzing naar Palmzondag, de intocht van Jezus in Jeruzalem.
In 2012 was er bij de IVN-afdeling Hoensbroek het plan om van de begraafplaats aan de Eikenweg een vlindertuin te maken. Dit was een idee van de ‘buurman met de sleutel’, Jo Hermens, bestuurslid van het IVN. Door zijn vroegtijdig overlijden is dit plan nooit werkelijkheid geworden. Misschien een idee om dit weer een sop te pakken en een ‘Jo Hermens vlindertuin’ te creëren. Ons milieu kan dit goed gebruiken.

Bronnen:
https://www.delpher.nl/nl/kranten diverse edities van de Limburger Koerier, Limburger Koerier provinciaal dagblad en het Limburgs Dagblad
www.online-begraafplaatsen.nl Heerlen.
allen geraadpleegd op 27 april 2022