14 maart 2022
Aanwijzing 1: Zij symboliseert iets dat hier is verdwenen.
Aanwijzing 2: Voelt u al nattigheid?
Een duik in Heerlens zwemverleden
Beweging, buitenlucht, verdwenen, nattigheid. De oplossing moest wel haast iets met zwemmen te maken hebben. En alhoewel Theo Lenartz’ beeld De Duikster het midden houdt tussen figuratief en abstract, is het wel zeer herkenbaar. Het beeld staat enigszins verscholen op een plein tussen Euterpelaan, Apollolaan en Mercuriuspad. Waar nu het plein is, was vroeger het dak van het Sportfondsenbad. Een dak dat bij mooi weer kon worden geopend. Een nieuwigheid, die al aanwezig was in het oorspronkelijke gebouw dat uit 1935 dateerde.
De Sportfondsenbaden-beweging ontstond omstreeks 1930. De behoefte en noodzaak van hygiëne en lichaamsbeweging was alom erkend. Er werd al veel gezwommen, maar alleen buiten en dus beperkte zich die activiteit voornamelijk tot de zomer. Een binnenbad aanleggen en onderhouden was duur. Daarom werd besloten om via een systeem van aandelen de financiering mogelijk te maken en zo ook verzekerd te zijn van voldoende klanten. Met een aandeel kreeg je korting op de toegang. De N.V. Sportfondsenbad beheerde de financiën van lokale afdelingen. Op deze manier werden er begin jaren dertig in tal van plaatsen sportfondsenbaden gebouwd. Zo ook in Heerlen, waar bad nummer 14 op 26 oktober 1935 werd geopend. De eerste die in het water lag was het jongste Limburgertje dat de zwemkunst machtig was. Daarna gaven oudere leden van de Heerlense Zwemvereniging Oranje Nassau (Z.O.N.) demonstraties van enkele zwemslagen en werd er een waterpolowedstrijd gespeeld. Tot slot werden de aanwezigen vermaakt door diverse schoonspringers die met hun komische nummers voor grote hilariteit zorgden.
Schets van het te bouwen Heerlense Sportfondsenbad. Bron: Limburgs Dagblad, 9 april 1935.
Maar eerst werd er gesproken. Door burgemeester Van Grunsven, verantwoordelijk wethouder Scheepers, stichter van het Sportfondsenwerk mr. Bierenbroodspot en tot slot de heer Par, voorzitter van de Z.O.N. Volgens laatstgenoemde lag de bakermat van het Limburgse zwemmen in Heerlen. Daar werd in 1921 de Z.O.N. opgericht. Ook lagen er in Heerlen en directe omgeving meerdere, bij mooi weer drukbezochte buitenbaden, zoals de begin jaren dertig tot zwembad omgebouwde zwemvijver van Terworm (eigendom van de Oranje Nassau-mijnen, maar toegankelijk voor iedereen), de Hitjesvijver op Heerlerheide (1933) en de Zeekoelen op de grens met Brunssum (1933). Nu was er dan ook eindelijk een overdekt zwembad, zodat het hele jaar door kon worden gezwommen.
Het Sportfondsenbad zoals velen zich dat herinneren, was niet het oorspronkelijke gebouw. De eerste badinrichting werd op 3 augustus 1953 door een brand grotendeels verwoest. Feitelijk was dit een geluk bij een ongeluk, omdat het bad niet meer voldeed aan de eisen van de moderne tijd. De nieuwe badinrichting heeft er net 40 jaar gestaan. Midden jaren negentig werd het Sportfondsenbad gesloten en gesloopt, om plaats te maken voor de flatgebouwen die er nu staan.
Links: het oorspronkelijke Sportfondsebad, voor de brand. Ook dit bad had al het voor die vrij unieke open-dak-systeem. Hieronder: het vernieuwde Sportfondsenbad. De plattegrond van het zwembad veranderde niet veel. Wel werd er een grotere entree gemaakt. Het open-dak-systeem kwam natuurlijk terug. Foto: Archief Dries Linssen.
