Foto: Harry Prenger

Hoera, het is Heerlen

Bij een groot aantal Kerkradenaren staat in het paspoort ‘geboorteplaats Heerlen’. Ze zijn natuurlijk blij gezond ter wereld te zijn gekomen, maar dat dit uitgerekend in de Heerlense vroedvrouwenschool gebeurde is soms pijnlijk. Het opleidingsinstituut voor verloskundigen is eind vorige eeuw al naar Maastricht verhuisd. Baby’s worden er niet meer geboren. Nu is het complex in gebruik als verzorgings- en hersteloord voor ouderen. Lag eerst de nadruk op het begin van het leven, nu wonen er mensen die aan de laatste jaren van hun leven bezig zijn. Dat doen ze hoog boven de stad, op de Hooghees. De oude functie van het complex is nog te zien aan het reliëf boven de hoofdingang: een vroedvrouw die een kraamvrouw helpt met haar pasgeborene. Dit is in kort bestek de informatie die bij de aanwijzingen hoort, aanwijzingen die wijzen op de vroedvrouwenschool.
Dit opleidingsinstituut bestond sinds 1912 en droeg vanaf 30 juni 1913 de naam van Wilhelminaschool. Twee dagen daarvoor bezocht koningin Wilhelmina het Limburgse Vroedvrouwenschool aan de Heerlense Akerstraat. De stichting ervan was mogelijk doordat Wilhelmina het geld dat de Limburgers bij de geboorte van prinses Juliana in 1909 aan haar hadden geschonken (9.357 gulden, anno 2021 bijna 120.000 euro) voor de school bestemde. Vermoedelijk kwam zij op bezoek omdat zij wilde weten wat er met dat geld was gebeurd.

Omstreeks 1900 was er een groot tekort aan vroedvrouwen in Limburg en Noord-Brabrant. Redenen waren de geringe betaling en het feit dat de enige twee vroedvrouwenopleidingen, die te Amsterdam en Rotterdam, niet katholiek waren. Ongeveer 1/3 van de Limburgse en Brabantse vrouwen bracht haar kind zonder verloskundige hulp ter wereld. Dientengevolge was de zuigelingensterfte in de beide zuidelijke provincies niet alleen hoger dan in de rest van het land, maar nam zij ook toe, in tegenstelling tot de nationale trend.
De minister wilde geen 3e Rijksschool voor de opleiding van vroedvrouwen. Wel was hij bereid enige financiële steun te geven aan een particulier initiatief. Dat kwam er. De voorzitter van het Limburgs Ondersteuningsfonds, jhr. mr. Charles Ruys de Beerenbrouck, vond de gemeente Maastricht bereid een terrein beschikbaar te stellen en financiële steun te geven. Het fonds was kort daarvoor opgericht om een verzekering te bieden tegen ‘geldelijke gevolgen van ziekte, kraam en overlijden’.
Op 30 april 1909 (!) richtte Ruys de Beerenbrouck de ‘Vereeniging Kweekschool voor Vroedvrouwen te Maastricht’ op en werd zelf voorzitter. Anderhalf jaar later bleek de Maastrichtse gemeenteraad minder vrijgevig. Een meerderheid zag het belang van een vroedvrouwenopleiding voor de stad niet en wilde het initiatief slechts in zeer beperkte mate ondersteunen.
Heerlen, dat door de kantonrechter jhr. Van der Maesen de Sombreff en dokter F. de Wever in het fonds waren vertegenwoordigd en dus op de hoogte was van de ontwikkelingen, zag zijn kans. Rector Driessen van het St. Joseph-gesticht (het ziekenhuis waar De Wever arts was) liet de burgemeester weten dat hij de school wel wilde bouwen en exploiteren. En dat gebeurde. Er vonden wat omzettingen plaats in het bestuur, de subsidies werden omgezet en de architect Jan Stuyt kreeg opdracht en ontwerp te maken zodat snel met de bouw kon worden begonnen. Zo verrees naast het St. Jozefziekenhuis, op de hoek van de Akerstraat en Putgraaf, een schoolgebouw voor de vroedvrouwen. De lessen starten in oktober 1912 nog in het sanatorium in Heerlen. In februari 1913 werd verhuisd naar het nieuwe pand. Aan het eind van het eerste cursusjaar kwam hare majesteit op bezoek.