Op 6 april was het precies vijftig jaar geleden dat er in Heerlen-Noord een unieke gebeurtenis plaatsvond. ‘Onder grote belangstelling is (…) in Heerlen-Noord aan de Ganzeweide het Ora-hotel van de vacantiestichting voor gehandicapten geopend.’, aldus het Limburgs Dagblad. Dit hotel was in West-Europa het enige in zijn soort. Het werd gevestigd in het voormalige pension voor Afcent-scholieren.


Van vriendencomité naar Stichting O.R.A.

Zestien jaar eerder werd er begonnen met het organiseren van korte vakanties voor mensen met een lichamelijke beperking, of mindervaliden/gehandicapten zoals ze toen werden genoemd. Tijdens de Pinksterdagen van 1957 werden in Hoensbroek-Passart voor gerevalideerde personen uit alle windstreken van Nederland enkele gezellige avonden en een bustocht door Zuid-Limburg georganiseerd. Het initiatief was genomen door de heren T.A. Jansen (Jan) uit de Passart en G. Satink (Gerard) uit Heino Overijssel. Zij hadden elkaar leren kennen in het revalidatiecentrum in Amsterdam. Samen met hun oud-medepatiënten H.M. Emmerink (Brunssum) en N.Kuif (Nico) en juffrouw C. Zeegers (Coby) (beiden uit Amsterdam) vormden zij een vriendschapscomité dat de organisatie op zich nam. De steun van de bewoners en de winkeliers van de Passart waren daarbij onmisbaar. Eerstgenoemden namen de reünisten liefdevol en gastvrij in huis. De middenstanders doneerden spullen en diensten, zoals de koffietafels in de zaal van ‘Ons Huis’ en het gebruik van twee autobussen voor de excursie. Het ontspannings-comité van Hoensbroek-Passart ondersteunde het ‘vriendschapscomité’ en de gezellige avonden werden belangeloos ingevuld door verschillende artiesten, zoals in 1958 de toneelgroep Ardalion, troubadour Jef Rademakers, het dansorkest de Airliners onder leiding van de heer Kwijatek en de carnavalsvereniging ‘de Sjtubvreters’, die onder leiding van prins Ger I regelmatig een rolstoelenpolonaise door de zaal liet gaan. Ook was er elk jaar een meer serieuze noot in de vorm van een lezing over actuele onderwerpen, zoals natuurlijk invaliditeit.
In 1957 namen er dertig mannen en vrouwen deel aan de reünie. Toen bleek dat degene die er financieel het zwakst voorstonden niet konden komen. Velen moesten rondkomen van twintig tot dertig gulden per week en konden de gevraagde bijdrage van tien gulden niet missen. Daarop werd besloten een potje aan te leggen om meer mensen de kans te geven even aan de dagelijkse sleur van het binnen zitten te ontkomen en in Limburg energie te tanken. In de daaropvolgende jaren nam het aantal deelnemers gestaag toe. In 1961 bij het vijfde lustrum, waren er al 75 deelnemers en had de organisatie 200 mensen moeten teleurstellen. Het jaarlijkse vakantie-evenement werd zo groot dat er een stichting in het leven werd geroepen om de zaak (financieel) in goede banen te leiden, de Vakantie-Stichting O.R.A. (Oud-Revalidatiepatiënten Amsterdam). De heer T. Jansen, initiatiefnemer en promotor van het eerste uur, werd voorzitter.


Plannen voor een vakantiecentrum

Wisseling van locatie was niet aan de orde en ook niet nodig. In Hoensbroek-Passart was de organisatie met gastgezinnen en ondersteunende personen en instellingen op orde. Bovendien wilden de reünisten zelf nergens anders heen. Er waren inmiddels hechte banden ontstaan tussen de ‘vakantiegangers’ en de bewoners van de Passart.
Het afwijzen van mensen werd wel als een probleem ervaren. In 1963 werd dan ook het idee geopperd om 25 bungalows voor gezinsvakantie te bouwen, die heel het jaar konden worden door gebruikt. Twee jaar later was er al sprake van een vakantiecentrum voor gehandicapten met naast de bungalows een hotel waarin 160 gasten konden verblijven. Hiervoor had de stichting een terrein van ruim 6 hectare op het oog, gelegen tegenover de plaats waar in 1966 de Lucaskliniek werd gebouwd.
Deze grootse plannen hadden niet alleen te maken met de gedrevenheid van voorzitter Jansen, die het zijn levenswerk maakte om gehandicapten met een kleine beurs een betaalbare vakantie te bieden. Het vakantieweekeinde zelf werd ook steeds groter en kreeg meer belangstelling. De groeiende groep vakantiegangers werd voortaan in Hoensbroek onthaald door burgemeester en wethouders. Naast de artiesten van het eerste uur kwamen er nu ook bekendere entertainers. Het buitenland had belangstelling voor het evenement, net als de landelijke televisie en de regionale radio-omroep. Tegelijkertijd was er in de samenleving meer belangstelling voor de noden van de gehandicapte mens. Zo verschenen er in kranten regelmatig artikelen over het groeiend aantal Nederlanders met een lichamelijk handicap, waarvan er inmiddels zo’n 400.000 waren (op een bevolking van ruim 10 miljoen).


Gehandicapte inzamelingsacties

Tijdens het tweede lustrum in 1967 presenteerde de stichting een maquette van de geplande nieuwbouw, die 3,5 miljoen gulden zou kosten. (zo’n 10 miljoen euro in 2023) Twee miljoen voor het gebouw, het overige voor de inrichting. De bedoeling was dit geld via een televisieactie bij elkaar te krijgen. Zij stond gepland voor Pinksteren 1967. Door de oplopende spanningen in het Midden-Oosten en de daaropvolgende Zesdaagse oorlog (5 tot en met 10 juni) ging zij echter niet door.
Een jaar later was het dan wel zover. De VARA zou in haar programma ‘Zomaar een zomeravond’ de inzamelingsactie voor het ORA-hotel promoten en ondersteunen. Ondertussen waren tal van groepen in het land bezig geweest de actie op de kaart te zetten. Zo pleiten studenten van de economische opleiding in Nijenrode (Utrecht) bij grote bedrijven om de advertentieruimte voor ORA te betalen. In Zuid-Limburgse steden werden door schoolkinderen pennen verkocht en vrijwel alle landelijke en regionale kranten besteden aandacht aan het te bouwen vakantieoord speciaal voor gehandicapten. De indruk was dan ook dat 3,5 miljoen gulden een haalbaar bedrag was. Helaas voor de Nederlandse gehandicapten en voor ORA was de nood elders nog hoger. De hongersnood in Biafra (nu een deel van Nigeria) kwam via de beeldbuis in de Nederlandse huiskamers. Er werd een steunfonds opgezet en de Nederlanders gaven massaal, 7 miljoen gulden (anno 2023 zo’n 38 miljoen euro). Twee dagen later was de VARA met het programma ‘Zomaar een zomeravond’ in kasteel Hoensbroek. Er werd slechts 200.000 gulden opgehaald. Veel te weinig. De Biafra actie zo vlak voor de oproep van ORA was natuurlijk de grootste streep door de rekening, maar ook de presentator en de VARA hielden zich niet aan de gemaakte afspraken. Zo werd de actie en het gironummer slechts een keer genoemd. ORA’s Penningmeester Jos van Wijk becommentarieerde deze tegenvaller gelaten met: ‘Doodgaan van de honger is erger dan een been af hebben.’ Een derde poging, in 1969 aangeboden door de Humanitaire en Idealistische Radio Omroep (HIRO) bracht eveneens geen definitieve financiële verlossing voor het te bouwen gehandicaptenhotel.


Klein, maar fijn

Aangezien het maar bij plannen bleef en de financiering niet van de grond kwam, trok de gemeente Hoensbroek in 1970 het besluit om grond ter beschikking te stellen in. De stichting had slecht 400.000 gulden in kas en kreeg het advies een kleinschaliger vakantieoord te maken.
In juni 1971 maakte ORA bekend dat het hotel gevestigd zou worden in het voormalige high-school pensionaat van de AFCENT. Het pand zou aanvankelijk worden gehuurd met de optie tot koop. Begin april 1972 kon het hotel zijn eerste gasten verwelkomen. Een lang gekoesterde wens ging in vervulling. Er was ook een kanttekening. Eigenlijk zou zo’n hotel niet nodig moeten zijn, maar de beschikbare vakantieadressen waren helaas niet ingericht op invaliden. In 1975 had heel Limburg slechts één hotel met een voor invaliden goed bereikbaar toilet, het ORA-hotel!. Bovendien konden veel gehandicapten een regulier hotel niet betalen.
Op 6 april 1973 vond dan eindelijk de officiële opening van het ORA-hotel plaats. Onder de belangstellenden waren deputaties van de gemeenten Heerlen, Hoensbroek en Brunssum en van het ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk werk (CRM)


Nodig, maar niet noodzakelijk.

Het aantal gasten nam van 3200 in 1972 tot naar 13.000 in 1976. Het hotel kreeg veel aandacht in de media. Ook was er steun van talrijke particuliere initiatieven. Structurele steun, bijvoorbeeld van het Rijk, bleef echter uit. In 1979 slaagde de stichting er ternauwernood in het pand eindelijk te kopen. Initiatiefnemer en jarenlang voorzitter en boegbeeld van ORA de heer Jansen was drie jaar eerder vertrokken. Hij wilde alsnog van koop afzien. De rest van het bestuur was het niet met hem eens. De accommodatie werd gemoderniseerd en voldeed enige tijd goed als hotel. Voor aanpassingen en modernisering was echter nooit genoeg geld. Er moesten steeds weer ‘bedel-acties’ op touw worden gezet. In 1985 was er sprake van een ‘face-lift’ in combinatie met een naamsverandering. Ora-hotel werd ‘Auberge du Limbourg’. De doelstelling bleef gelijk: een betaalbare vakantiebestemming zijn voor lichamelijk gehandicapten. De financiële situatie werd helaas niet beter. Een reddingsacties onder leiding van Heerlens burgemeester Piet van Zeil met als doel 1,5 miljoen op te halen, had geen succes. Na jaren dweilen met de kraan open, trok het bestuur van de stichting de stekker uit het enige vakantiehotel voor gehandicapten in ons land. Na enige jaren van leegstand kreeg het pand in 1994 een nieuwe bestemming: een pension voor zwerfjongeren, genaamd ‘Mijnzicht’.

Marcel J.M. Put



Bronnen:

Limburgs Dagblad, 16 oktober 1957, 2.
Limburgs Dagblad, 29 mei 1958, 9.
Limburgs Dagblad, 8 juni 1960, 9.
Limburgs Dagblad, 24 mei 1961, 3.
Limburgs Dagblad, 15 mei 1962, 2.
Limburgs Dagblad, 14 oktober 1965, 15.
De Nieuwe Limburger, 14 oktober 1965, 3 en 5.
De Nieuwe Limburger, 17 mei 1966, 24.
De Nieuwe Limburger, 16 maart 1966, 14.
Limburgs Dagblad, 31 mei 1966, 5.
Parool, 18 januari 1967, 9.
Limburgs Dagblad, 21 september 1967, 17.
De Nieuwe Limburger, 30 juli 1968, 7.
Limburgs Dagblad, 3 augustus 1968, 23
Trouw, 30 augustus 1968, 3.
De Nieuwe Limburger, 25 mei 1969, 6.
Limburgs Dagblad, 18 september 1970, Provincie, 1.
Volkskrant, 1 juni 1971, 2.
Limburgs Dagblad, 1 juni 1971, 7.
De Telegraaf, 6 april 1972, 5.
Limburgs Dagblad, 10 april 1972, 5.
Limburgs Dagblad, 14 maart 1973, 21.
Limburgs Dagblad, 7 april 1973, 27.
Limburgs Dagblad, 5 april 1975, Vrijuit 3.
Limburgs Dagblad, 10 november 1976, 13.
Limburgs Dagblad, 20 december 1976, 5.
Limburgs Dagblad, 2 maart 1977, 9.
Limburgs Dagblad, 26 april 1978, 13.
Limburgs Dagblad, 4 oktober 1978, 13.
Limburgs Dagblad, 18 mei 1979, 13.
Limburgs Dagblad, 27 augustus 1985, 9.
Algemeen Dagblad, 2 september 1991, 5.
Limburgs Dagblad, 2 september 1994, 13.