Heerlense Verhalen
HOME > HEERLENSE VERHALEN > VASTELOAVES VIRUS
Vasteloaves Virus
Hoe de Vasteloavend van 1962 ontsnapte aan een virus
Ut geet durch! Het gaat door! Carnaval 2022. Weliswaar in sterk afgeslankte/ingedikte vorm, en met controlemaatregelen, zoals een vereiste negatieve corona-test. Maar we mogen vieren. In de ene gemeente wat meer dan in de andere. We hopen dat het vasteloaves Virus sterker is dan de Omikron variant van Covid-19.
Onze Belgische buren zijn voorzichter. In steden als Aalst, Dendermonde en Lanaken werd carnaval ook dit jaar afgelast vanwege de verhoogde kans op corona-besmettingen. Andere Belgische gemeenten hebben de optie het feest later dit jaar te houden. Dit herinnert aan het carnaval van 1962. ‘In het Belgisch grensgebied gaat carnaval niet door’, kopte het Limburgs Dagblad op 2 maart van dat jaar. In Nederlands Limburg ging vasteloavend toen gewoon door. Wat was er aan de hand?
Reden voor het afgelasten van het Limburgse volksfeest nummer één in de Belgische grensregio’s in 1962 was net als nu de angst voor een virus, het variola- ofwel pokkenvirus. Anders dan het corona-virus waren de pokken een oude, bekende en gevreesde ziekte.
De laatste pokkenepidemie in Nederland was in 1951. Dat er toen toch van een epidemie werd gesproken terwijl slechts 51 mensen besmet raakten en er maar twee doden vielen, gaf aan hoe bedreigend men de ziekte vond. De vaccinatiegraad was laag, omdat aan het toen beschikbare oude vaccin regelmatig mensen overleden, vooral zuigelingen. Zij kregen hersenvliesontsteking. Daardoor kwam er in Nederland in 1928 een eind aan de verplichte pokkenvaccinatie. Vaccineren op latere leeftijd was al even risicovol als bij zuigelingen.
Gevolg was dat na de Tweede Wereldoorlog veel volwassenen Nederlanders niet beschermd waren tegen de pokken. Bij een besmetting kon dit rampzalige gevolgen hebben. De overheid in Den Haag eiste daarom dat zij die bezwaar hadden tegen vaccinatie van hun kind dit motiveerden. Mannelijke dienstplichtigen werden vanaf 1953 verplicht ingeënt, tenzij een doktersverklaring anders aangaf. Zodoende kreeg alsnog een groot deel van de bevolking het pokkenvaccin, weliswaar met opoffering van de enkeling die de immunisatie niet overleefde. Voor het overige moesten niet-gevaccineerde Nederlanders hopen dat het virus niet opdook en als dat onverhoopt wel het geval was, de ‘pokkenlijders’ snel in quarantaine werden geplaatst. In andere westerse en Oost-Europese landen was de situatie nagenoeg dezelfde.
Cover image
Is het Coronavirus iets om mee te lachen of niet? Een Belgische Carnavalswagen uit 2021.
Bron: Limburgs dagblad, 2 maart 1962. Klik op afbeelding voor vergroting.
Twee jongens met pokken, gefotografeerd door Dr. Allan Warner van het Isolation Hospital in Leicester in het Verenigd Koninkrijk. Uit: Atlas of Clinical Medicine, Surgery, and Pathology, 1901. De foto toont twee jongens, beide 13 jaar oud. De jongen rechts was als baby ingeënt, de andere jongen was niet gevaccineerd. Ze waren allebei op dezelfde dag uit dezelfde bron besmet. Terwijl de ongevaccineerde jongen zich in het volledig pustuleuze stadium bevindt, heeft de gevaccineerde slechts twee plekken gehad, die afgebroken zijn en al korsten hebben. (boven zijn linkeroog). public domain.
Vaccinatie tegen pokken werd minder risicovol toen eind jaren vijftig bij een grootschalig medisch experiment uitgevoerd door de Nederlandse Militaire Gezondheidszorg werd ontdekt dat inenting met een hoge concentratie pokstof in bloedplasma de kans op hersenvliesontsteking sterk verminderde. De bereidheid om te vaccineren werd daarmee flink groter. En dat was net op tijd.
Terwijl de WHO een grootschalige campagne opzetten om het pokkenvirus uit te roeien, kwamen er berichten van pokkenepidemieën in Indonesië en Kongo. De berichtgeving was vooralsnog geruststellend, maar riep ook op tot waakzaamheid. ‘Wij leven immers in een wereld waarvan de bewoners van deze verschillende landen tegenwoordig zó gemakkelijk en snel met elkaar in verbinding kunnen treden, dat besmettingen over grote afstanden in zeer korte tijd mogelijk zijn.’, aldus de Tilburgsche Courant van 25 april 1961.
​
Toen het virus begin 1962 ook in Aken opdook, nam niet alleen de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, maar ook de Belgische provincie Luik maatregelen om verspreiding tegen te gaan. Er waren namelijk twee besmettingen in een fabriek in Lammersdorf, aan de Belgische grens op zo’n 10 kilometer ten zuidoosten van Aken. In die fabriek werkten zo’n 20 mensen uit Verviers. Alle carnavalsactiviteiten in de provincie Luik werden afgelast en reizigers uit Duitsland moesten een vaccinatiebewijs kunnen overleggen. In zuidoostelijk Limburg waren er nog geen connecties met besmette personen uit Duitsland. De functie van Heerlen als koopstad, ook voor de Duitse buren, leidde wel tot een opvallende actie. Alhoewel het Limburgs Dagblad schreef dat ‘het besmettingsgevaar miniem is’ besloten de warenhuizen in de Heerlense binnenstad hun personeel op basis van vrijwilligheid preventief te laten vaccineren. Dit betrof alleen het personeel dat al eerder een vaccinatie had gekregen. Blijkbaar was de angst voor een verkeerde reactie op het vaccin bij volwassenen nog steeds aanwezig. Op 1 maart kregen alle V&D-medewerkers en de helft van het C&A personeel hun prik. Bij Hollenkamp en de Grand Bazaar was dat al twee weken eerder gebeurd. De directie van de Kapé bood haar mensen eveneens de kans om zich te laten vaccineren. N.V. Schunck had begin maart nog geen besluit genomen.
De quarantaine van de ‘Akense besmettingen’ was succesvol. Het carnaval in de Mijnstreek zorgde niet voor verdere verspreiding van het variola-virus. Ten gevolge van het opduiken van de pokken werd in Nederland vanaf 1963 de verplichte pokkenvaccinatie voor zuigelingen weer ingesteld (tot 1974).
In reactie op de pokken-incidenten werd heel Europa langzaamaan (opnieuw) gevaccineerd en daardoor uiteindelijk immuun. Midden jaren zestig leek het variola-virus uit Europa verdwenen. Met de verbeterde ‘pokstof’ zorgde de WHO voor inenting van de bevolking in Afrika en Azië. In 1980 verklaarde de WHO de wereld ‘pokkenvrij’.
