‘De wedstrijden voor de Europa-beker tussen de Nederlandse voetbalkampioen Rapid JC en ,,Rode Ster” uit Belgrado zijn vastgesteld op 3 november in Heerlen en 8 november in Belgrado.’, berichtten diverse Nederlandse kranten midden oktober 1956. Waarom in Heerlen? En waar zouden ze dan moeten spelen? De gemeente had toen niet eens een sportpark, laat staan een heus voetbalstadion.

De reden voor die krantenkoppen lag twee jaar terug. Toen werd in de grote zaal van het Heerlense Grand Hotel besloten om het verbod van de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) te negeren en in Nederland een professionele voetbalcompetitie mogelijk te maken. Daartoe werden in Limburg twee betaalde voetbalclubs opgericht: Fortuna ’54, met als voorzitter en belangrijkste investeerder de bouwondernemer Gied Joosten, en Rapid ’54, onder leiding van en (mede) gefinancierd door de Heerlense autohandelaar Wiel Reiss, een vriend van Joosten. Officieel was Rapid ’54 gevestigd in Heerlen. Bij gebrek aan een goede accommodatie in Heerlen zou het zijn wedstrijden spelen in het gemeentelijk sportpark van Kerkrade, op Kaalheide.

Na drie maanden zag de KNVB dat zijn competitie ten dode was opgeschreven als ze de concurrentie met de profbond aangingen. Ze fuseerde met de bond voor beroepsvoetbal. Tegelijkertijd vonden er ook enkele clubfusies plaats. Een van de verenigingen die met een ander samen ging was Juliana uit Spekholzerheide. De ‘sjwats-wiesse’ gingen op in Rapid ’54. De fusieclub heette voortaan Rapid Juliana Combinatie, kortweg Rapid JC.
In het eerste competitiejaar kwam Rapid net te kort om voor de landstitel mee te strijden. In het seizoen erna werd die met veel overtuiging gewonnen. Het team werd maar liefst vier keer gehuldigd: in het Bossche stadion De Vliert, waar de beslissingswedstrijd tegen NAC werd gespeeld; bij aankomst in Heerlen, waar tienduizenden mensen op de been waren en de krant de dag erna kopte ‘In Heerlen bogen de stoepen door’; een huldigingen op het Heerlense stadhuis en een dag later huldiging in het Kerkraadse gemeentehuis en vervolgens een groot feest in Kerkrade, inclusief een speciale heilige mis en een rit door de stad in open landauers. Zowel de regionale als landelijke radio deden na afloop verslag van de festiviteiten.

Kers op de taart was dat Rapid als tweede Nederlandse club ‘Europa in’ mocht. Het jaar daarvoor was dat PSV, dat in de kampioenscompetitie van het seizoen 54/55 weliswaar slechts als 3e was geëindigd, maar door het afzeggen van landskampioen Willem II en nummer twee NAC, werden de Eindhovenaren de Nederlandse vertegenwoordiger in de nieuwe Europese competitie, de Europacup I. De Europese Voetbal Federatie had de nationale bonden toestemming gegeven een andere club dan de kampioen af te vaardigen. In het seizoen 56/57 speelden er wel alleen nog maar kampioensteams, met uitzondering van de winnaar van de eerste Europacup, Real Madrid, dat slechts 3e was geworden in de Spaanse competitie, maar dat zijn titel mocht verdedigen.

Tien van de tweeëntwintig deelnemende clubs werden vrijgesteld voor de voorronde. Onder hen Rapid JC. Voor de eerste ronde lootte Rapid JC een droomtegenstander: het Joegoslavische Rode Ster Belgrado. Een team dat vrijwel alleen internationals op de mat bracht. De meeste bekende was Vladimir Beara, volgens velen op dat moment ’s werelds beste keeper, maar in ieder geval degene met de mooiste bijnaam: de balletdanser met de ijzeren vuisten. Dit zorgde bij de buitenwacht ook voor enige vrees. Rapid was het nieuwe seizoen namelijk slecht begonnen. Van de zes wedstrijden waren er al drie verloren. Twee daarvan met verontrustende cijfers: 5-2 in Enschede en 5-0 in Geleen. Lichtpuntje was dat Rapid in de vijfde speelronde de ongeslagen koploper AJAX met 4-2 had bedwongen. Een week voor de wedstrijd met Rode Ster was NAC echter weer met 3-2 te sterk. Velen waren er dus niet gerust op.

Ondertussen onderhandelde Rapid met Rode Ster over de speeldata. De eerste wedstrijd zou op zaterdag 3 november in Nederland worden gespeeld. Hierdoor kon er ‘s middags en dus in Kerkrade worden gevoetbald. Kaalheide had toen nog geen lichtinstallatie. Voorwaarde was dat de heenwedstrijd al vijf dagen later zou zijn, zodat de Joegoslavische internationals op 10 november met het nationale team naar de Olympische Spelen in Melbourne konden reizen.
Op twee november arriveerden de Joegoslaven in Heerlen. Ze werden ontvangen door een delegatie van Rapid JC bestuurders, Rapids Oostenrijkse trainer Victor Havlichek, hun landgenoot en trainer van Limburgia Branco Vidovic en een heleboel journalisten die de Oost-Europeanen met vragen bestookten. Het team werd ondergebracht in het voormalige gezellenhuis ‘Ons Thuis’, waar de kantoren van de Nederlandsche Katholieke Mijnwerkersbond waren gevestigd en dat door de bond deels als hotel werd geëxploiteerd.

Een dag later om 15.00 was het zo ver. De eerste wedstrijd van een Nederlandse nationale voetbalkampioen in een grote Europese competitie. Voor Rapid traden aan: op doel Vroomen; achter Mommertz en Coerver; midden Stroucken, Smeets en Schaffrath; voor Hanneman, Jansen, Van Melis, Bisschops en Adang. Rode Ster stuurde de volgende elf het veld in: doel Beara; achter Stancovic en Zekovic; midden Mitic, Spajic en Tasic; voor Topiak, Sekularac, H. Popovic, Kostic en Rudinski.

Velen beseften indertijd blijkbaar het historische belang van deze voetbalontmoeting nog niet. Het stadion was met ruim 12.000 toeschouwers slechts voor de helft gevuld. Het weer was normaal voor een novemberdag: bewolkt, af en toe een beetje regen en weinig wind. Daaraan kon het dus niet liggen. De dag tevoren had het wel bijna de hele dag geregend. Hierdoor was het veld van Kaalheide spekglad. Door de kwaliteit van beide teams werd het spelniveau er nauwelijks door beïnvloed. ‘Wedstrijd was boeiend’, ‘Goed voetbalgevecht om Europa-beker’, ‘Tomeloze energie en geestdrift heet gesmede wapens’ en ‘sensationele wedstrijd’ kopten de kranten de volgende maandag. Er was vooral lof voor de Rapid-mannen. ‘Rapid JC dwong Rode Ster tot het uiterste’, RAPID verloor na heroïsch duel van Rode Ster’ en ‘Moedig strijdend Rapid door Rode Ster geklopt’. Uitgerekend het Limburgs Dagblad was het ‘zuinigst’ met zijn commentaar. ‘(…) als we het spelpeil als basis nemen dan drukken de cijfers de technische meerderheid van de Oost-Europeanen zelfs nog iets te weinig uit.’ De sportredacties van het Algemeen dagblad en De Nieuwe Limburger dachten daar geheel anders over. ‘Gelijkspel zou niet onverdiend zijn’ en ‘Rapid leed onverdiende nederlaag’ waren hun commentaren.

Rapid verloor met 3 tegen 4. Aanvankelijk leek het gevreesde debacle werkelijkheid te worden, want binnen enkele minuten na de aftrap scoorde Rode Ster al. Rapid trok de stand echter weer snel gelijk. Doordat vlak voor rust een vrije trap door een Rapid-speler van richting werd veranderd kwam Rapid op ongelukkige wijze achter. Daarna volgde een tweede helft waarin beide teams niet voor elkaar onderdeden en waarbij met nog een kwartier te gaan zeven knotsgekke minuten aanbraken. Daarin kwam Rode Ster eerst op een 1-3 voorsprong om die binnen vier minuten weer kwijt te spelen, en daarna opnieuw snel te scoren. Rapids slotoffensief mocht niet baten en de Joegoslaven verlieten zegevierend de grasmat. Rode Ster rechtsbinnen Kostic complimenteerde de Rapid-mannen na afloop. Hij was onder de indruk van hun lichamelijke conditie. Hij wist niet dat ze allemaal semiprofs waren, van wie de meesten als mijnwerker de kost verdienden, boven- of ondergronds. Bovendien speelden ze fair. ‘Er wordt nooit met opzet naar de tegenstander getrapt’, zei hij. Blijkbaar was hij in zijn eigen land anders gewend. Hun geluk, aldus Kostic, was dat Rapids verdediging niet zo sterk was als hun aanval.

Rapid had Limburg met Europees topvoetbal laten kennis maken. Europa had gezien dat de professionalisering het Nederlandse clubvoetbal beter had gemaakt. In Belgrado trad Rode Ster vijf dagen later aan met de sterkste formatie. Het won met 2-0 en Rapids eerste (en enige) Europese avontuur was ten einde. Volgens Wiel Coerver, later een gelauwerd trainer en een soort van voetbalgoeroe met de bijnaam ‘de Einstein van het voetbal, had het ook heel anders uit kunnen pakken. ‘Als onze trainer (…) niet zo’n enorme blunder had gemaakt, zouden we Rode Ster Belgrado hebben verslagen. Hij prentte ons steeds maar in dat we tegen dat grote Rode Ster moesten spelen, dat het een sterrenploeg was. (…) We keken er zo tegenop dat we thuis verloren. En we hadden ze kunnen pakken.’ Je zou bijna denken dat de ras-Kerkradenaar Coerver een beetje Heerlens Winkbüllebloed had. In 1974 won hij overigens wel de UEFA-cup. Hij was toen trainer van Feijenoord. In de nationale competitie van dat jaar, het eerste Eredivisieseizoen, eindigde Rapid JC als 11e van de 18 teams.

Meer weten over Rapid ’54 en Rapid JC?
Ga naar de Foesbalbuun op facebook.
https://www.facebook.com/groups/1599279920337705/


Gebruikte bronnen:

Europa Cup ’73, Bergem H. van e.a. (Amsterdam 1973) 6-7.

Algemeen Dagblad, 5 november 1956, 5; 7 november 1956, 7.
Algemeen Handelsblad, 5 november 1956, 6.
De Nieuwe Limburger, 1 oktober 1956, 2e blad, 3; 23 oktober 1956, 4; 31 oktober 1956, -; 5 november 1956, 5.
De Telegraaf, 5 november 1956, 10.
De Volkskrant, 6 oktober 1956, 5; 5 november 1956, 9.
De Zuid Limburger, 5 november 1956, - .
Het parool, 5 november 1956, 8.
Limburgs Dagblad, 24 oktober 1956, 11; 5 november 1956, 7; 31 december 1960, 17; 29 december 1979, 14.
Nieuwe Haarlemsche Courant, 15 oktober 1956, 7.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Europacup_I_1956/57
https://www.fcupdate.nl/uitslagen/s119/nederland-eredivisie-1956-1957/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Fortuna_%2754
https://historiebetaaldvoetbal.nl/rapid-jc/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlands_landskampioenschap_voetbal_1954/55
https://sportgeschiedenis.nl/sporten/voetbal/op-1-november-1955-was-de-eerste-europese-voetbalwedstrijd-op-nederlands-grondgebied/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Rode_Ster_Belgrado
https://nl.wikipedia.org/wiki/Athletic_Bilbao#Eindklasseringen
https://nl.wikipedia.org/wiki/Real_Madrid_CF#Overzichtslijsten
https://en.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Beara
https://historisch-archief.nl/weerhistorie/03-11-1956
https://nl.wikipedia.org/wiki/Wiel_Coerver
https://nl.wikipedia.org/wiki/Eredivisie_1956/57

allen geraadpleegd op 30 oktober 2022